Een continu proces van leren en reflectie samen met collega’s, rondom actuele vraagstukken uit de praktijk. Zo wordt actieleren vaak omschreven. En het klinkt krachtig en niet al te ingewikkeld! Een mooie leervorm dicht bij de werkpraktijk. De afgelopen maanden heb ik er veel ervaring mee op kunnen doen. Hier een korte reflectie.
De afgelopen tijd heb ik de opstart van zeven actiereflectiegroepen binnen ICCO gefaciliteerd. ICCO is een ontwikkelingsorganisatie in Nederland waar het werk veel in grote programma’s plaats vindt. En programma’s zijn verbonden aan centrale thema’s zoals democratisering en vrede, basisvoorzieningen en economische ontwikkeling. Veel kennis en ervaring wordt opgebouwd in de programma’s en het gevoel ontstond dat daar veel meer mee gedaan kan worden dan tot dan het geval was. Op basis van urgente vraagstukken benoemd in een Open Space sessie zijn actiereflectiesets van start gegaan.
Enkele reflecties en leerervaringen van mijn kant:
- Ik geloof erg in leren vanuit een eigen passie en interesse. De eerste bijeenkomst van elke actiereflectiegroep hebben we dan ook met elkaar gezocht naar wat voor de deelnemers een urgente en intrigerende vraag is. Dit bleek best lastig. Hierin doet zich ook de vraag voor of je vooral met persoonlijke vragen (‘Ik heb onlangs een partnerbijeenkomst georganiseerd wat een waardevolle ervaring was. Een vraag die vaak voor mij speelt is hoe ik goed met de verschillende belangen om kan gaan die zich tussen partnerorganisaties voordoen‘) of organisatievragen (‘hoe kunnen we het begrip democratisering meer handen en voeten geven en daarover vervolgens met onze partners in gesprek gaan?) gaat werken.
- Het vertrekpunt bij de sets is verschillend geweest. Sommige sets zijn samengesteld op basis van vrijwilligheid en persoonlijke interesse. Andere sets zijn gevormd door een heel team, of door mensen die volgens het management echt bij een bepaald thema betrokken dienen te zijn. Dit kan uitmaken in de dynamiek in een actiereflectie set. Mijn ervaring is dat samenstelling op vrijwillige basis het beste werkt.
- De kunst is om echt anders te werken dan in een vergadering of projectoverleg. Waar zit dat verschil? Naar mijn idee gaat het om in dialoog zijn, vragen stellen die de ander echt aan het denken zetten, aannames en overtuigingen verkennen en nagaan welk effect deze hebben op het handelen, verschillende praktijken verkennen en zien wat je overstijgend daaruit kan leren. Hier komt het aan op je vaardigheid als facilitator om veel aandacht te hebben voor het proces: open vragen stellen, actief luisteren, doorbouwen op wat een ander heeft gevraagd, werkvormen die dialoog bevorderen en blijven focussen op concrete praktijksituaties.
- Als je goed kijkt naar de leercyclus van actiereflectie, dan gebruik je een groepssessie om te reflecteren op een concrete ervaring. Daaruit neem je een bepaald voornemen of een actie mee naar de praktijk. Dat pas je toe om hier vervolgens weer op te reflecteren. Deze manier van werken scherpt voortdurend je handelen en daarbij gebruikte aannames aan. Dit toepassen in de praktijk blijkt over het algemeen lastig. Het meeste werk dient toch in de groepssessie te gebeuren. Hoe kan je het accent wat meer verplaatsen naar de praktijk?
- Het kan echt heel waardevol zijn voor een organisatie om vanuit heel concrete projecten of programma’s met elkaar uit te wisselen. Dit gebeurt over het algemeen weinig. Je weet ergens wel wat een collega doet, maar er echt de tijd voor nemen om je in het werk van een ander te verdiepen en mee te denken in vragen die daarin spelen…
- Toewerken naar een concreet product waar je in je werk mee uit de voeten kan, werkt heel stimulerend. De opbrengst van verschillende sessies kan je een plek geven. En je kan een specifieke fase van het actiereflectieproces afronden met het product. Kunst is om niet al te ingewikkeld te denken bij zo’n product. Denk bijvoorbeeld aan: poster met kernachtige citaten, lijst met 10 tips, vragenlijst als hulpmiddel voor gesprek, 6 best practices geanalyseerd in een verhalenbundel, korte video met pakkend verhaal voor klanten.
Hier vind je een tool die we met de facilitators van de verschillende actiereflectiegroepen hebben ontwikkeld. Een tool vol tips, aandachtspunten, do’s en dont’s!