Ik heb een lijstje gemaakt met voor elke novemberdag een korte leeractiviteit. Voor mezelf. Gewoon opgeschreven. Een blog lezen, een video bekijken, ergens mee experimenteren, bij een klant iets toepassen. Allemaal met als focus om te leren over ‘leren van fouten’. Dat wilde ik al zo lang maar het kwam er niet van. Ik wist niet waar ik moest beginnen. Ik verzamelde van alles, maar deed er eigenlijk niets mee. Het werd een soort hooiberg en nu heb ik een manier gevonden om deze te lijf te gaan.
HEB JIJ OOK ZO’N HOOIBERG? Al die projecten, acties, lijstjes, afspraken, artikelen die je nog moet lezen. Een oneindige hoeveelheid informatie om je heen, van digitaal vastgelegde informatie tot de vele levende bronnen via fysieke en virtuele netwerken. Via zes stappen hebben we, volgens de ‘six degrees of separation’ toegang tot ieder mens op deze aarde J Wat je helpt bij zelfgestuurd leren is focus. Focus om richting te bepalen en je niet af te laten leiden.  

Focus krijg je door een ontwikkelvraag

Neem Richard. Richard is maatschappelijk werker en helpt bewoners die in een sociaal isolement zitten. Die hebben echt hulp nodig van een huisarts, de woningcorporatie, de gemeente, familieleden. Waar Richard elke keer weer tegenaan loopt is dat iedereen actie onderneemt als hij eraan werkt. Maar als hij niets doet, doet niemand iets. En het zijn heel intensieve trajecten. Hij vraagt zich af of er niet een methodische aanpak bestaat die hij kan gebruiken om iedereen aan het werk te zetten en te houden. Dit is een ontwikkelvraag. Deze vraag komt direct voort uit een lastige situatie in het werk van Richard. Daar wil hij echt iets op vinden. De vraag geeft focus en is zo concreet dat je er gelijk mee aan de slag kunt. Richard zou kunnen googlen op methodieken in maatschappelijk werk. Of hij vraagt aan collega’s welke methodieken zij kennen. Je moet er vaak wel even wat moeite voor doen om te komen tot een goede ontwikkelvraag. En wat is goed? Ontwikkelvragen komen vaak voort uit lastige situaties die je tegenkomt in je werk. Of ze zitten in een nieuw project of een nieuwe rol waar je aan bent begonnen. Voorbeelden van ontwikkelvragen zijn: Hoe kan ik design thinking principes toepassen in dit nieuwe project? Hoe stimuleer ik mijn medewerkers om meer vanuit nieuwsgierigheid te werken? Hoe maak ik mijn lessen effectiever door digitools te gebruiken?  
t

Wat is jouw ontwikkelvraag?

Verschillende typen ontwikkelvragen

Vergelijk deze twee vragen eens: Welke methodieken zijn er? En: Hoe komt het toch dat iedereen enthousiast bijdraagt als ik er energie in stop en dat het niet lukt om ook zonder mij vol te houden? Ik heb zelf de neiging om ‘veilige’ vragen te formuleren. Zoals: wat is er allemaal bekend over het leren van fouten?’ Om daar antwoorden op te vinden kan ik in boeken, blogs en video’s duiken. Ik hoef er dan verder niet zoveel mee. Ik zou mezelf ook de vraag kunnen stellen: hoe kan ik meer leren van fouten in mijn werk? Dan moet ik aan de bak. Je kunt verschillende typen ontwikkelvragen onderscheiden. Het is waardevol om het onderscheid te kennen, omdat elk type vraag een andere leeraanpak vraagt (zie het artikel van Manon Ruijters over ‘Grondtonen voor Leren’).
  • Wil je ergens meer vanaf weten? (wat is mijn rol als voorzitter in een vergadering?) Dan heb je een vraag naar meer kennis, inzicht en vaardigheden. Dit type leren gaat ervan uit dat de benodigde kennis ergens aanwezig is en dat je je daarvan op de hoogte wilt stellen. Dat kan middels een training, een lezing, literatuur, googlen, maar ook door af te kijken en samen te werken met ervaren collega’s.
  • Wil je weten hoe het komt dat ..? (hoe komt het toch dat we in onze organisatie wel besluiten nemen, maar ze vaak niet nakomen?), dan liggen de antwoorden op je vraag nog verborgen en kan onderzoekend leren een goede aanpak zijn. Dan ga je misschien in gesprek met collega’s, je bekijkt goede voorbeelden of je start een online discussie op het intranet en nodig collega’s uit om hun inzichten en ervaringen te delen.
  • Wil je een beweging maken van ‘zorgen voor’, naar ‘zorgen dat’? (hoe kunnen we de stap maken van vergaderen naar samenwerken tijdens onze overleggen?) dan kunnen nieuwe perspectieven helpen. Een andere kijk op de zaak. En experimenteren met deze nieuwe aanpakken in de praktijk.
 
Graaf soms nog even Dat kan echt de moeite waard zijn. De bekende ‘vraag achter de vraag’. Dit graven kan je zelf doen en ook met anderen. Zij stellen je vast andere vragen dan je jezelf zou stellen. Doorvragen bij Richard leverde uiteindelijk een echt andere vraag op, namelijk: hoe kan ik andere partijen al vanaf het begin van de samenwerking op hun commitment en verantwoordelijkheid wijzen?

Puntjes op de i

Wat voor vraag werkt? Check je vraag eens op de volgende punten. Snappen anderen jouw vraag gelijk? Als collega’s jouw vraag horen, snappen ze dan gelijk waar je naar op zoek bent? Maak je vraag specifiek voor jouw werk en wat jij daarin voor elkaar wilt krijgen. Als anderen snappen wat je wilt leren, kunnen ze ook makkelijker met je meedenken. Bovendien: hoe concreter je leervraag, hoe makkelijker je op ideeën komt voor een leerroute. Zit er enige uitdaging voor je in? Het schijnt zo te zijn dat we meer zin hebben om onze tanden in moeilijke, maar haalbare doelen te zetten, dan in eenvoudige doelen. Je wilt wel uitgedaagd worden; een uitdaging geeft energie. Bekijk je leervraag nog eens… krijg je zin om er aan te beginnen? Hierbij helpt het om je vraag zo te formuleren dat deze leidt naar een positieve opbrengst (e.g. betere besluitvorming in overleggen), in plaats van om iets te voorkomen (e.g. vertraging in het project). Check J Is je leervraag binnen een redelijke tijd ‘te beantwoorden’? De tijd die je nu hebt besteed aan nadenken over je vraag en besluiten dat je er in wilt investeren zorgt voor commitment. Je wilt wel aan de slag. Dan is het fijn als je vraag ook binnen een bepaalde tijd is beantwoord. Dan kan je weer met een volgende leervraag van start. Als je werkt met meerdere ‘korte’ leervragen in plaats van één langer lopende leervraag, dan heb je ook meer mogelijkheden om jezelf aan een nieuwe vraag te committeren. En dat vergroot je motivatie.   Je bent er. Je kunt de wereld nu met een heldere focus tegemoet treden. Jij staat aan het roer. Je maakt vanaf nu je eigen keuzes. Je zet stappen die je zelf wilt. En je vertrouwen in eigen kunnen gaat enorm toenemen doordat je dat wat je bereikt ook zelf voor elkaar krijgt. Let maar op. Ja maar…, als ik nu door wat ik leer, anders naar mijn vraag ga kijken? Of ik heb wel een ontwikkelvraag maar ik vergeet helemaal om ermee bezig te zijn? Meer in een volgende blog!  

Dit is de tweede blog in een reeks over zelfgestuurd leren. Mijn eerste blog vind je hier: