Praktijkonderzoek als middel om niet alleen iets te weten te komen, maar ook om te veranderen en te leren. In plaats van een externe adviseur in te huren die de oplossing heeft, spoor je kennis en ervaring in de eigen organisatie op. Vorige week is er een boek uitgekomen dat handreikingen bevat om zo’n onderzoek vorm te geven. Geschreven door Suzanne Verdonschot en Maaike Smit, beiden werkzaam bij de onderzoekspraktijk. Een aanrader voor iedereen die nieuwsgierig is, veel vragen heeft en ervan geniet om samen met andere ontdekkingen te doen. Op de ‘dag ter bevordering van de nieuwsgierigheid’ passeerden veel ervaringsverhalen. Ik heb gedurende deze dag ontwerpprincipes bijgehouden die je kunt gebruiken om praktijkonderzoek vorm te geven. Een belangrijke bijdrage leverde Anja Doornbos hierin door haar ervaringen te delen met onderzoek in het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis. Een overzicht:

  • Neem zeker in het begin ruimte om de vraag een tijdje de vraag te laten. Oplossen komt later wel.
  • Gebruik als vertrekpunt van het onderzoek de (informele) netwerken die er al zijn in de organisatie. Zo is er in een ziekenhuis voor gekozen om verpleegkundigen elkaar te laten interviewen aan de hand van 5 vragen. Het ‘kletsen’ tijdens de pauzes is aangegrepen in een net wat anderen vorm.
  • Kies een aanpak voor je onderzoek waarbij je aansluit bij ‘natuurlijke manieren van met elkaar omgaan’ die in de organisatie al bestaan. En laat het netwerk groeien door mensen te vragen: ‘met wie wil jij het hier graag eens over hebben?’
  • Kies voor een aanpak die vanaf het begin energie geeft. In het voorbeeld van het ziekenhuis is dit gelukt door een vraagstuk te nemen dat sowieso al speelde, waar een bepaalde mate van urgentie op zat om het met elkaar over te hebben. En door de gesprekken heel persoonlijk te maken: ‘hoe uit zich dit voor jou? wanneer ga jij fluitend naar huis? waar zou jij je voor willen inzetten?’
  • Noem het geen onderzoek. Dit begrip roept bepaalde beelden op bij mensen, die wellicht niet positief werken in het betrekken en enthousiasmeren van medewerkers. Realiseer je hoe belangrijk taal kan zijn.
  • Zorg dat de inhoud van het onderzoek een verbinding heeft met een ‘hoger doel’. Iets wat van belang is voor de organisatie. Daar willen medewerkers zich vaak graag aan committeren en aan bijdragen. In het voorbeeld van het ziekenhuis was de aanleiding voor ‘de onderzoeksaanpak’ de behoefte om van een afdeling een kenniscentrum te maken. Waarbij het gaat om onderlinge interactie, thema’s uitdiepen in verbinding met elkaar. Onderzoek is een prachtige manier om dit te gaan doen. Thema van het onderzoek werd ‘zorg persoonlijk maken’.
  • Kijk of je zo kunt werken dat je op de korte termijn successen kunt laten zien (waardevolle opbrengsten en ideeen uit het onderzoek) en vormen vindt die lang meegaan.
  • Stel je er als onderzoeker op in dat je verrassingen kunt tegenkomen, dat het onderzoek een andere wending kan krijgen dan in eerste instantie gedacht. Geloof in je aanpak en vaar daarop. Geniet er ook van!

Ik werk zelf veel vanuit onderzoeks- of ontwerpprincipes. Die geven mezelf focus bij het bedenken van een aanpak bij een vraag. En ik kan mijn aanpak daarmee ook uitleggen aan anderen. De principes geven de achtergrond weer van bepaalde keuzes die ik maak. Die maken dat ik op een bepaalde manier werk. Wel belangrijk om scherp op te blijven en de kunst om ze op vernieuwende manieren in te zetten!